Sau 20 năm ra đời, Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam VPCMC đã thu được 1.063,2 tỷ đồng phí tác quyền cho các tác giả âm nhạc, góp phần kích thích sáng tạo, nuôi dưỡng đam mê các nhạc sĩ.
Nuôi dưỡng đam mê, nhiệt huyết
Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, PGS.TS. Bùi Hoài Sơn kể lại: Năm 2015, để xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, ông đã có dịp sang Anh khảo sát các trung tâm bảo vệ bản quyền. “Chứng kiến sự phát triển của các trung tâm bảo vệ bản quyền tác giả âm nhạc, thậm chí có trung tâm trưởng thành qua 100 năm, tôi hiểu, để có nền âm nhạc phủ sóng khắp thế giới với các tên tuổi nổi danh, các nước đã phải bảo vệ tác giả, nhạc sĩ của họ như thế nào. Thời điểm đó, nước Anh không chỉ có một trung tâm mà có nhiều trung tâm bảo vệ riêng lĩnh vực âm nhạc. Vì vậy, doanh thu từ xuất khẩu trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa sáng tạo của quốc gia này lên tới 80 tỷ bảng, cho thấy tiềm năng về âm nhạc vô cùng lớn và đóng vai trò quan trọng”.
Để nghệ sĩ sẵn sàng cống hiến, sáng tạo
Từ thực tế nước Anh nói riêng và phương Tây nói chung, PGS.TS. Bùi Hoài Sơn ao ước, Việt Nam sẽ xây dựng được ngành công nghiệp văn hóa phát triển mà hạt nhân là bản quyền tác giả để “nuôi dưỡng đam mê, ngọn lửa nhiệt huyết của các tài năng sáng tạo, góp phần thúc đẩy văn hóa nghệ thuật phát triển, làm cho đời sống văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần xã hội”. Ông cho rằng, khâu then chốt cần tập trung phát triển chính là tài năng sáng tạo. “Đây là lý do khi xây dựng Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam, chúng tôi mong có nhiều hơn nữa các trung tâm bảo vệ bản quyền, không chỉ trong âm nhạc mà ở nhiều lĩnh vực. Từ đó, nghệ sĩ mới sống được bằng nghề, tiếp tục đầu tư, sáng tạo các tác phẩm truyền cảm hứng cho toàn xã hội”, PGS.TS. Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.
Nhìn lại chặng đường đã qua của VCPMC, Chủ tịch Liên hiệp Các hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, PGS.TS. Đỗ Hồng Quân cho biết, có nhiều vinh quang, thắng lợi nhưng cũng lắm gian truân. "Đây có thể nói là hình ảnh, hình mẫu cho việc quyết liệt bảo vệ những giá trị tinh thần, sáng tạo… của các thế hệ nhạc sĩ Việt Nam”.
Nhạc sĩ ngày càng hiểu hơn quyền lợi mình
Chia sẻ của PGS.TS. Bùi Hoài Sơn, PGS.TS. Đỗ Hồng Quân như nói hộ nỗi lòng của nhiều nghệ sĩ trước thực trạng ngày càng nhiều tác phẩm gặp phải các vấn đề tranh chấp bản quyền, cần được can thiệp, bảo vệ. NSƯT Thế Hiển cho biết, 20 năm trước, các nhạc sĩ trẻ đã ký kết bảo vệ bản quyền tác phẩm âm nhạc, ủy thác toàn bộ quyền về tác phẩm cho VCPMC bảo vệ, xử lý. “Lúc đó, chúng tôi nghĩ đơn giản rằng tiền tác quyền chỉ để giải quyết khó khăn trong cuộc sống. Tuy nhiên, qua thời gian, các nhạc sĩ càng hiểu hơn quyền lợi mình được hưởng, như trường hợp bị xâm phạm bản quyền, bị mất bản quyền, thậm chí không thu được tiền, có tranh chấp bản quyền, đều phải trông vào sự can thiệp của VCPMC. Còn niềm vui nào hơn khi sáng tạo nghệ thuật được đánh giá một cách công bằng và được bảo vệ chắc chắn”, NSƯT Thế Hiển bày tỏ.
“VCPMC đã có bước đi tiên phong, không chỉ có tầm ảnh hưởng đối với xã hội Việt Nam, mà còn được các nước trong khu vực và thế giới công nhận. Ngày càng nhiều tác giả, đồng tác giả đăng ký trở thành thành viên VCPMC, cho thấy việc ra đời và hoạt động suốt 20 năm qua là một hướng đi đúng, bảo đảm tự do sáng tạo và quyền lợi của những nhà sáng tạo, trong đó có giới văn học nghệ thuật nói chung, nhạc sĩ nói riêng”.
Tổng Giám đốc VCPMC Đinh Trung Cẩn
Họa sĩ Văn Thao, con trai cố nhạc sĩ Văn Cao, cũng nhớ lại niềm vui được trả tác quyền âm nhạc của cha mình từ nhiều năm trước. Đó là khi bài hát “Mùa xuân đầu tiên” của Văn Cao in ở Nga được nhà nước Nga trả tác quyền 100 rúp. “100 rúp với gia đình lúc đó quan trọng lắm. Em tôi là Hương Hương đang học ở Nhạc viện Tchaikovsky nhận được tin đã báo về để bố tôi viết thư bảo lãnh qua sứ quán lấy tiền. Trong thư ông viết câu như thế này: Con cứ giữ lấy mà tiêu, ở trong nước bố đã biết đến đồng tiền tác quyền nào đâu. Mỗi lần đọc lại tôi rất xúc động và buồn nữa”, ông Văn Thao kể.
Cũng chính vì lý do đó mà khi VCPMC thành lập, gia đình đã đăng ký chuyển giao tất cả tác phẩm của nhạc sĩ Văn Cao. "Nếu không có trung tâm, chắc rằng các nhạc sĩ hầu như không đòi được tác quyền, nếu có thì cũng bèo bọt, rẻ mạt, thậm chí còn bị xúc phạm khi đi đòi", họa sĩ Văn Thao nói. Vui hơn là, đến nay, niềm mong ước về quyền tác giả của nhạc sĩ Văn Cao đã thành sự thật. Vì thế, gia đình đã hiến tác quyền bài “Quốc ca” cho Nhà nước, bởi nhạc sĩ sáng tác là vì cách mạng, vì tấm lòng, không phải vì tác quyền. Các nhạc sĩ thời đó đều thế.
Nhìn lại quãng đường mình ủy quyền cho VCPMC, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung hào hứng cho biết, từ số tiền 9 triệu đồng anh nhận được trong năm đầu tiên 2006 ký kết ủy quyền cho VCPMC, đến năm 2021, đã lên tới 1,2 tỷ đồng. Với nhạc sĩ Hoài An, câu chuyện liên quan tác quyền là “vượt mức mong đợi”, khi bản quyền hiện tại anh thu được đã gấp vài trăm lần so với ngày đầu. “Đối với người sáng tạo, việc tự đi lấy tiền bản quyền, nhất là phải gặp gỡ các trung tâm sử dụng tác phẩm của mình mà thiếu thiện chí là rất đau lòng. Bản thân Hoài An đôi khi cảm thấy khó chịu tới mức muốn bỏ luôn quyền tác phẩm vì bị coi thường, đối xử. Song cảm xúc này không lặp lại nữa vì đã có VCPMC”, Hoài An cho hay.
Tác phẩm âm nhạc đi tìm tên tác giả
