Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả Âm nhạc Việt Nam vô cùng thương tiếc báo tin: Giáo sư. Nhạc sĩ Trọng Bằng đã rời cõi tạm ở tuổi 92. Chúng tôi xin được gửi lời chia buồn sâu sắc tới gia đình nghệ sĩ Trọng Bình về sự mất mát to lớn này.
Nhạc sĩ Trọng Bằng mất đi là một tổn thất to lớn cho giới sáng tạo âm nhạc và cả công chúng yêu nhạc trong và ở nước ngoài. Những đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam cả trong lĩnh vực quản lý, biểu diễn, đào tạo và những tác phẩm âm nhạc của ông sẽ mãi lưu dấu cùng thời gian.
Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam xin đăng bài viết của nhà phê bình, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, như nén tâm nhang tiễn biết người nhạc sĩ đáng kính
Vẫn biết ông nằm bệnh đã lâu, nhưng khi nghe tin ông đã ra đi khỏi cõi đời vào 7 giờ 30 phút sáng 21/11/2022, vẫn thấy dâng lên trong lòng một tiếc thương bâng khuâng. Thế là lại thêm một nhạc sĩ gạo cội rời xa làng nhạc đi về nơi xa vắng để lại một mất mát không gì bù đắp. Đó là sự ra đi của nhạc sĩ - nhạc trưởng - nhà giáo Trọng Bằng.
Trọng Bằng quê ở Gia Lâm nhưng sinh ở Cao Bằng ngày 1/5/1931. Có lẽ vì sinh ở Cao Bằng nên cụ thân sinh mới đặt tên ông là Trọng Bằng. Bằng còn là tên một loài chim. Anh ruột ông là nhạc sĩ Trọng Loan cũng mang tên một loài chim. Trọng Bằng khi còn niên thiếu đã theo cha đi nhiều nơi vì ông làm nghề cầu đường. Quãng đời ở Vinh, đặc biệt quan trọng đối với ông. Sống trong một gia đình mê âm nhạc, Trọng Bằng đã theo các anh học nhạc và đã từng được ngồi cùng ban nhạc gia đình. Ngày cách mạng thành công, khi người anh là nhạc sĩ Trọng Loan tham gia cách mạng, Trọng Bằng đã nuôi chí hướng ấy trong nhiều năm ở vùng tự do khu Bốn. Tốt nghiệp sư phạm Văn khoa khóa I, Trọng Bằng lại theo tiếng gọi của âm nhạc tham gia công tác văn nghệ ở mặt trận Trung Lào. Khi ra Việt Bắc, ông đã trở thành Đội trưởng đội nhạc Đoàn Văn công Nhân dân Trung ương nay là Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam và đã cầm đũa chỉ huy dàn nhạc. Sau chiến dịch Điện Biên Phủ, Trọng Bằng bằng vốn văn học đã đặt lời cho nhiều bài dân ca miền Tây Bắc như: Inh lả ơi, Xòe hoa… sáng tác đầu tay của ông là bài Tình quê hương, viết để khuyên bà con không di cư vào Nam theo Genève. Sự nghiệp âm nhạc của ông bắt đầu theo con đường chuyên nghiệp sau khi ông đi tu nghiệp ở Nhạc viện Tchaikovsky ở Moscow năm 1963. Ông tốt nghiệp bằng đỏ hệ chỉ huy. Về nước, ông đầu quân cho Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam. Vừa chỉ huy dàn nhạc giao hưởng, Trọng Bằng vừa viết ca khúc. Ông và thế hệ 3X lúc đó trở thành lực lượng sáng tác chủ yếu của thời chống Mỹ.
Còn nhớ vào năm 1965, ông đã được biết đến bởi hành khúc Những dũng sĩ Núi Thành ngợi ca những người lính đặc công tạo nên chiến thắng Núi Thành bằng lưỡi lê xáp lá cà với lính Mỹ. Dấn thân vào tuyến lửa khu Bốn, Trọng Bằng đã nổi tiếng với Bài ca cầu phao. Còn nhớ những năm tháng, Bài ca cầu phao đã được đón nhận ở khắp nơi, ở hội diễn của các trường đại học ngày ấy. Và đặc biệt, khi cuộc Tổng tấn công Xuân Mậu Thân 1968, chỉ còn nghe tin thắng trận dồn dập, ngồi ngay ở ghế đá sân 51 Trần Hưng Đạo, ông đã viết ra hành khúc Bão nổi lên rồi làm rung chuyển cả nước, qua làn sóng Đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam. Ít lâu sau đó, những trận pháo kích của đại bác 130 ly từ bờ Bắc sông Bến Hải vào hàng rào McNamara và bắc Quảng Trị đã tạo cảm hứng để ông viết Pháo ta gầm, qua giọng hát Quý Dương, làm nức lòng những người lính chiến trường. Trong những ngày “Điện Biên Phủ trên không” ở Hà Nội 12 ngày đêm cuối năm 1972, ông lại tiến lên “Cả nước hướng về Hà Nội” vang vọng cùng Hà Nội - Điện Biên Phủ của Phạm Tuyên, Hà Nội niềm tin và hy vọng của Phan Nhân.
Ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, ông đã cùng Dàn nhạc giao hưởng Việt Nam vào Sài Gòn. Ở đấy, ông đã chỉ huy dàn nhạc giao hưởng trình tấu bản giao hưởng số 5 của L.V. Beethoven làm chấn động bao con tim và cả tầng lớp trí thức Sài Gòn. Có thể nói đó là trận thắng cuối cùng về văn hóa mà ông và dàn nhạc giao hưởng đã chứng tỏ tại Sài Gòn vừa giải phóng. Khi ấy, ông đã tốt nghiệp nghiên cứu sinh cũng tại Nhạc viện Tchaikovsky.
Những năm sau thống nhất, Trọng Bằng vẫn tiếp tục chỉ huy dàn nhạc giao hưởng và viết nhiều tác phẩm khí nhạc, độc đáo nhất là Ouverture “Chào mừng” viết cho đàn bầu và dàn nhạc giao hưởng. Ông là một trong những người kiên trì dinh dưỡng dòng âm nhạc hàn lâm ở Việt Nam giữa làn sóng nhạc bình dân, nhạc điện tử ngỡ có thể nhấn chìm dòng âm nhạc chính thống. Bởi thể, ông vừa chỉ huy dàn nhạc giao hưởng Việt Nam, vừa trở thành Phó Giám đốc, sau là Giám đốc Nhạc viện Hà Nội sau nhiều năm đứng trên bục giảng. Năm 1995, ông trở thành Tổng thư ký Hội Nhạc sĩ Việt Nam và làm ở cương vị ấy suốt hai nhiệm kỳ tròn một thập niên. Chính những năm tháng ấy, ông đã viết Giao hưởng thơ Người về đem tới ngày vui từ một giai điệu viết về Bác Hồ của Văn Cao và sau đó là bản Giao hưởng Chào thiên niên kỷ mới. Ông còn là Trưởng Ban biên tập âm nhạc của Hội đồng quốc gia biên soạn Từ điển Bách khoa Việt Nam và là đại biểu Quốc hội. Thật không ngờ ông còn sắm vai nhạc trưởng trong phim “Điện Biên Phủ” của Pháp mặc dù ông đã viết nhạc phim, nhạc sân khấu.
Trong Bằng luôn luôn thường trực bà con người: Nhạc sĩ - Nhạc trưởng - Nhà giáo âm nhạc. Hình ảnh của ông đã là tấm gương cho thế hệ sau noi theo. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chính là một truyền nhân xuất sắc kế thừa ông ở sự hội tụ tinh hoa âm nhạc: “Tre già măng mọc” đúng như lời cổ nhân đã dạy. Khi thế hệ sau đã trưởng thành thì cũng là lúc ông đạt được: “Phúc - Lộc - Thọ - Khang - Ninh” nhưng cũng là thời điểm chạm mốc của “Sinh - Lão - Bệnh - Tử”. Cũng không ngờ chỉ sau Ngày Nhà giáo Việt Nam vài tiếng, ông đã tạ thể ở tuổi 92 để lại bao thương tiếc.
Vẫn biết không ai có thể cưỡng lại được số phận, nhưng sự ra đi của ông vừa là sự ghi nhận vàng son cho sự cống hiến của thế hệ ông trọn vẹn, vừa là lời nhắc nhở nhân gian: Hãy biết trân trọng nguyên khí của dân tộc, mà cha ông ta hằng tâm niệm.
Xin thắp một nén hương thành kính trước anh linh ông. Xin vĩnh biệt ông.
Tác phẩm âm nhạc đi tìm tên tác giả
